Historia

Historia wsi i dóbr

W roku 1149 lub 1150 biskup wrocławski Walter nadał konwentowi kanoników regularnych, św. Augustyna na Piasku we Wrocławiu dziesięciny ze wsi Jaroszów. Tymże też augustianom książę Henryk śląski wynagrodził szkody nadając im w 1259 daniny w zbożu m.in. również z Jaroszowa.
Kościół parafialny w Jaroszowie fundowany przez Piotra Włosta(?) istniał już przed rokiem 1266, kiedy to Henryk, książę Śląska nadał probostwu dwa łany. W 1307 r. wzmiankowany był tutejszy proboszcz Nicolaus.
Przed rokiem 1266 wieś przeniesiono na prawo niemieckie. W czasie lokacji utworzono sołectwo. W XIV wieku należały do niego cztery łany, winnica na Winnej Górze oraz gospodarstwo owcze (Viehtrieb). Sołtys Friczko dostarczający (po roku 1326) ze swej winnicy wino mszalne cystersom z Krzeszowa a także augustianom z Wrocławia, sprzedał w 1332 r. sołectwo Jacobowi Hildemar, mieszczaninowi ze Strzegomia. Ten zaś jako sołtys wymieniony był w roku 1334. Dziedziczne sołectwo zostało sprzedane w 1525 r. przez braci Kaspara i Christopha Gaw benedyktynkom ze Strzegomia. W latach ok. 1696 - 1909 miało ono statua sołectwa dziedzicznego, około 1917 - status sołectwa wolnego, a w latach 1926 - 1939 miało charakter wolnych dóbr. Sołectwo to od roku 1642 do roku 1939 było w posiadaniu rodziny Prasse.
W XIII i XIV wieku stosunki własnościowe na terenie Jaroszowa były dość skomplikowane. Augustianie jako właściciele czynszu ze wsi wzmiankowani byli do roku. 1250. Przed 1299 r. czynsz ten należał już do benedyktynek ze Strzegomia. Sprzedały go w roku 1299 pozostające w tym klasztorze siostry Johanna von Logów, niemniej jednak miał on po ich śmierci wrócić do konwentu. W końcu XIII w. istniały w Jaroszowie dziedziczne dobra należące do prezbitera Sulislausa, który w roku 1293 ich cześć zapisał w spadku cystersom z Krzeszowa. W 1326 r. rycerz Nicolaus Kurdebock (Kurzbach) sprzedał osiem łanów we wsi Jaroszów Nicolausowi i Johannowi von Himptsch, którzy podarowali je swym siostrom, benedyktynkom ze Strzegomia. Po ich śmierci ziemia ta miała przypaść konwentowi. W XVI wieku wieś i dobra okresowo należały do benedyktynek, a czasowo do szlachty. Wynikało to z sytuacji finansowej konwentu, który dla uzyskania potrzebnych, pieniędzy sprzedawał lub zastawiał swe dobra, a następnie, gdy środki finansowe mu na to pozwalały, wykupywał je. Swoją własność na terenie Jaroszowa benedyktynki zachowały do roku 1610.
W XVI wieku były też już wykształcone w obrębie wsi dobra szlacheckie z siedzibą. Przed 1666 r. i w 1670 r. wieś nawiedziły dwa groźnie pożary. W 2 połowie XVIII w. Jaroszów był dużą, ludną i rozległą wsią (z liczną warstwą kmieci i rzemieślników), jedną z dwu największych w sąsiedztwie Strzegomia, zamieszkałą głównie przez katolików. W czasach nowożytnych Jaroszów leżał na drogach z Jawora do Wrocławia i ze Strzegomia do Wrocławia, z których ostatnia od czasu budowy tzw. drogi węglowej stanowiła jej odnogę. W roku 1610 znajdująca się w Jaroszowie własność benedyktynek ze Strzegomia została przejęta przez Skarb Państwa. Podział serwitutów przeprowadzono w 1827 r. W roku 1829 czynny już był kamieniołom. We wsi znajdowały się dom gminny oraz remiza strażacka. Po zniszczeniu przez wichurę górnego wiatraka, nowy, dolny zbudowano w roku 1823. Ponadto około roku 1829 odnotowano istnienie czterech krzyży pokutnych we wsi oraz tzw. szwedzkich szańców położonych nieopodal niej. Wspomniano również o murowanym budynku noszącym nazwę Steinhaus, będącym pierwotnie synagogą(?) i zburzonym w roku 1817. Około roku 1845 znacznie była rozbudowana w Jaroszowie warstwa rzemieślnicza i usługowo - handlowa. Nadal najliczniejszą grupą ludności wsi byli katolicy. Dopiero w 2 połowie XIX w. proporcje ludności wyznania katolickiego i ewangelickiego uległy wyrównaniu. W 2 też połowie XIX w. nadal czynny był kamieniołom. Jednocześnie zaczęto wydobywać glinkę na skale przemysłową. W roku 1906 powstał zakład wydobywczy połączony z kolejową bocznicą i (od około roku 1930) ze składem. Od roku 1895 Jaroszów znajduje się przy linii kolejowej z Marciszowa do Malczyc. Dworzec kolejowy powstał przed rokiem 1905. Na początku XX wieku wieś była ośrodkiem okręgu urzędowego.
Kościół katolicki w Jaroszowie, powstały przed rokiem 1266 i przejęty przez luteranów w 1584 r., został im odebrany w 1654 r. i zrekatolicyzowany. W latach pięćdziesiątych XVII wieku miał wezwanie ku czci św. Gallusa. Był budowlą murowaną ze sklepionym prezbiterium i z nawą nakrytą stropem. Kościół był tynkowany, kryty gontem. Wieżę na planie kwadratu, zawierającą trzy dzwony osłonięte pokryciem z dachówki. Z dalszej też charakterystyki kościoła zawartej w protokóle wizytacji, z l. 1666/7 wynika, iż był już wówczas odnowiony. W XIX wieku kościół ten należał jako filialny do parafii w Rusku. W roku 1869 został zastąpiony przez nową budowlę, wzniesioną w stylu neogotyckim inspirowanym gotykiem ceglanym. Jednocześnie zachowano gotycką wieżę. W końcu XIX wieku kościół poświęcony był czci św. Jana Chrzciciela. Obecnie jest to rzymsko-katolicki kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski i Narodzenia św. Jana Chrzciciela. Remont przeprowadzono przed rokiem 1968.
Dobra plebańskie istniały jeszcze w roku 1829. Należący do nich folwark spłonął w 1807 r. Został później odbudowany i funkcjonował jeszcze w l. ok.1887 - 1926. Plebania wzniesiona przed rokiem 1650, w roku tym była zrujnowana. Odbudowano ją przed rokiem 1666. Nie wiadomo w jakich pozostaje ona relacjach, z obecną plebanią (Nr 49).
Katolicka szkoła we wsi funkcjonowała już w XVI. Rozbudowano ją w roku 1818 i powiększono w r. 1829, zmieniając jej charakter na symultaniczny. W roku 1902 powstała szkoła ewangelicka.
W czasach nowożytnych istniał cmentarz przykościelny. Około 1829 r. był to cmentarz symultaniczny. Drugi, nowszy cmentarz poza wsią założono najprawdopodobniej na początku XX w.
W XVI wieku stosunki własnościowe dotyczące dóbr i wsi nie przedstawiały się jednoznacznie. I tak w roku 1521 zarówno Günzel Schweinischen ze Świn, jak i Johann Seidlitz sprzedali benedyktynkom ze Strzegomia swoje prawa na dobrach i wsi Jaroszów. Jako właściciel tutejszych dóbr wymieniony był w 1525 Christoph Schindel z Granicznej. W 1555 bracia Heinze i Kunicz Reichenbach sprzedali swój czynsz z dóbr i wsi benedyktynkom ze Strzegomia. Kupiły one w 1541 r. od Georga Hoberga na Roztoce również prawa sądownicze na dobrach i wsi Jaroszów. W 1591 włości należały do Christopha Reichela. Natomiast od roku 1611 były własnością Zedlitzów. Przed 1611 zarządzał nimi Ernst von Zedlitz. Dobra te wraz z siedzibą sprzedał benedyktynkom Heinrich Stange w 1621. Konwent zachował je do roku 1810. Po sekularyzacji zakonu dobra zostały przejęte przez Skarb Państwa, w latach 1811 -1814 należały do radczyni von Bequelin, a w latach 1814 –1816 były własnością porucznika Simmera, posiadacza dóbr w Morowie.
Kupiec Carl Gottlieb Fritsche kupił je w roku 1818. W latach 1818 - 1821 należały do Georga Wilhelma Kleinwächtera, a w latach 1821 – ok. 1930 posiadał je sołtys Carl Göbel. Radca handlowy baron von Bussing był właścicielem dóbr w roku 1845. W roku natomiast 1876 należały do Ernesta Geisslera. Oswald Otto zarządzał nimi w latach ok. 1884 - 1886, a Ludwig Otto - ok. roku 1891. W roku 1894 były własnością Paula Wichury z Wrocławia. W roku zaś 1895 dobra te zakupił Wolfram baron von Richthofen z Bartoszówka i zarządzał nimi do ok. 1921 r. Jego spadkobiercy wydzierżawili majątek w latach ok.1926 - 1950 Manfredowi baronowi von Richthofen, który również na podobnych warunkach posiadał dobra w Bartoszówku. Około 1939 r. Manfred baron von Richthofen był już właścicielem majątku w Jaroszowie.
Trudno obecnie stwierdzić, czy mają jakiś związek z dobrami prezbitera Sulislausa wzmiankowanymi w roku 1293 późniejsze dobra w Jaroszowie wymieniane dopiero w pierwszych dziesięcioleciach XVI w. Znajdująca się w ich obrębie siedziba szlachecka powstała przed rokiem 1621. W latach ok. 1755 - 1605 benedyktynki prowadziły uprawę drzew morwowych. Na początku XIX w. na terenie dóbr znajdowały się dwa folwarki, jeden z siedzibą szlachecką, później może z gospodarczym dworem benedyktynek, i drugi związany z gospodarstwem owczym. Ten ostatni spłonął w roku 1607. Został jednak odbudowany, w rezultacie czego około połowy XIX w. ponownie użytkowano dwa folwarki.
Obecnie na terenie wsi wyodrębnia się folwark (należący do Stadniny Koni w Strzegomiu), w obrębie którego znajduje się dwór. Charakterystyczna jego bryła dowodzi, iż powstał on co najmniej w XVII wieku, ale nie wykluczone, iż znajdują się w nim relikty dworu, z XVI w. Tak skromna architektonicznie forma budynku dowodzi, iż był on od XVII do XX wieku raczej kurią majątkową. Jaroszowskie dobra miały bowiem raczej charakter drugorzędny, ponieważ ich często zmieniający się właściciele, jak np. Zimmer, Otto i baronowie von Richthofen posiadali inne majątki ziemskie oraz siedziby.


Dawne nazwy miejscowości
Jarasszow, Jaraschow (1149 lub 1150, 1297), Jaroschou, Järaschov (1193), Jarossou, Jarossov (1223, 1259), Jarosov (1250), Jarischau (1266), Jarosowo (1293), Jarissoy (1299), Jeracov (1307), Jeriachowe (1326), Jerosschow, Jerschov (1334), Jerschow (1329,1332, 1371), Villa Jerschow (1335), Jarischowe, Jerischawe (1326), Jerischow (1335), Jarisch (1591, 1829), Jackrischin villa, Iahrischin (1651/2), Iarisch (1666/7), Jerischau (1743), Iarischau (1753), Jaerischau (1765, 1765), Jarischau (1645), Jarischau (ok. 1600 - 1945), Jaroszów (po 1945 r.).


Etymologia nazwy wsi
Nazwa wsi dzierżawcza - od imienia Jarosz, Jaroz, zdrobniałej formy imienia Hieronim.